Translate

Wednesday, January 25, 2006

ε! κίτι μαύρα Σούρμενα ...



Μια φορά, μιαν εποχή, στης γιαγιάς μου τον καιρό, ήταν ένα πανέμορφο χωριό που το λέγαν Τσίτα.
Τούτο το χωριό ήταν πολύ ορεινό, απόκρημνο, απρόσιτο, και με πυκνή βλάστηση. Αν και το νοτιότερο χωριό της επαρχίας των Σουρμένων και μόλις 10 χιλ από την παραλία, σε πολλά σημεία τα πανύψηλα βουνά είχαν απόκρημνες, βραχώδεις και δασωμένες πλαγιές, που διασχίζοταν από ορμητικά ποτάμια και ρυάκια. Χτισμένο στο βουνό Σιορομυλή των Ποντιακών Άλπεων ή Μακρώνων όπως τα ονομάζει ο Ξενοφών, που πέρασε από εκεί κατά την καθοδο των Μυρίων το 401 π.χ. Τα άλλα τρία βουνά των Άλπεων, του Αντίταυρου δηλαδή, ήταν ο Καρτσαλάχος και το Τσουρούκ Ντερέ, με υψηλότερη κορφή το Ματούρ Νταγ με 2850 μ. υψόμετρο. Από τον Καρτσαλάχο πήγαζε και ο Μικροπόταμος, το κύριο ποτάμι που περνούσε μέσα από το χωριό, συναντούσε άλλα ορμία (ρέματα) και διέσχιζε την χαράδρα που σχημάτιζονταν μεταξύ του Τσίτα και του Ασσού.
Η πυκνή του βλάστηση ήταν το απόλυτο καταφύγιο για ανθρώπους και αγριογούρουνα. Λεπτοκαρυές, καρυδιές, συκιές, ροδαφινιές, μουριές αποτελούσαν ένα βαθύ και πυκνό δάσος, μοναδικό για την ομορφιά του.

Ο παππούς Αβραάμ (προπάπους μου, παπάς και δάσκαλος του χωριού και μετά τη χηρεία του αρχιμανδρίτης) γράφει στο βιβλίο του «Στατιστική της Επαρχίας των Σουρμένων», πως το χωριό πήρε το όνομα του από τις αποθήκες αραβοσίτου της περιοχής, καθώς «τσιτ» στα τούρκικα σημαίνει ακριβώς αυτό.
Μια άλλη εκδοχή, υποστηρίζει πως το Τσίτα πήρε το όνομα του από τον στρατηγό Τζίττα ή Σιττα, τον οποίο είχε στείλει ο αυτοκράτωρ Ιουστινιανός για να υποτάξει την άγρια φυλή των Τζάνων που λυμαίνονταν την περιοχή των ανατολικών παραλίων της Μαύρης θάλασσας. Ο στρατηγός κατάφερε να τους υποτάξει και σαν ευγνωμοσύνη οι κάτοικοι του Τσίτα ονομάτισαν το χωριό τους Τζίτα, όπου με τα χρόνια έγινε Τσίτα.

Μετά την άλωση της Πόλης και τον βίαιο διωγμό και εξισλαμισμό, όλα τα χωριά των περιοχών αυτών σχεδόν ερήμωσαν. Οι κάτοικοι έφυγαν άλλοι προς τα μέρη της Ρωσίας, άλλοι στα βουνά οπού σύμφωνα με τις γραπτές και προφορικές αφηγήσεις των παλαιών αλλά και των νέων όπως η θεία Παρθένα, ζούσαν –όπως και η προγονική της οικογένεια- κρυμμένοι επί γενεές και γενεές, τρεφόμενοι με χόρτα, ξηρούς καρπούς και αγριογούρουνα.
Έτσι και το Τσίτα άδειασε, ερήμωσε και από το 1470 σκεπάστηκε όλη η περιοχή με πυκνά δάση. Βέβαια, κάποιοι χριστιανοί διεσώθηκαν και έμειναν πίσω σε μερικά χωριά της περιοχής των Σουρμένων και του Όφη, όπου προστατεύονταν από τους αγάδες από σκοπιμότητα πάντα και συμφέρον. Το 1670 έγινε ο δεύτερος διωγμός και εξισλαμισμός όλων των περιοχών. ΄Οσοι αρνήθηκαν τον εξισλαμισμό, έφυγαν από τα διάφορα χωριά του Όφη προς τα ορεινά των Σουρμένων. Ψηλά, απόκρημνα, πιο ασφαλή. Είχαν πληροφορηθεί πως παλιά υπήρχε εκεί το χωριό Τσίτα και πως ζούσαν μερικοί χριστιανοί. Έτσι, από διάφορα χωριά κατέφτασαν φυγάδες, γενάρχες των μετέπειτα κατοίκων του Τσίτα, όπως και οι πρόγονοι μου οι Τσιρόζ’, όπου και ένας από τους απογόνους ο παππούς Αβραάμ Παπαδόπουλος (Τσιροζίδης) και το Τσίτα αποικήθηκε ξανά.
Σύμφωνα με το γενεαλογικό δέντρο του Παναγιώτη Τσιροζίδη, οι κάτοικοι του Τσίτα ήταν απόγονοι των Μιλησίων της Μικράς Ασίας καθώς οι πρώτοι από τους φυγάδες που εκαταστάθηκαν στο Τσίτα γύρω το 1775, ο Κεσές, ο Χαρίτος, ο Καλομηνάς, ο Φωκάς, ήρθαν από το χωριό Ωκενέ. Και με τους απογόνους τους δημιουργήθηκε το χωριό. Το κατοικήθηκε πρώτα από φυγάδες από τον Όφη και εκείνοι από την Ινέπολη αποικία της Σινώπης, όπου η Σινώπη ήταν με την σειρά της αποικία της Μιλήτου.

Το χωριό μεγάλωσε, άκμασε, έγινε το μεγαλύτερο σε πληθυσμό και έκταση της επαρχίας με 350 οικογένειες, περίπου 2700 χριστιανούς ορθόδοξους και 10 οικογένεις κλωστών (εκχριστιανισμένων Οθωμανών), με σχολαρχείο και ημιγυμνάσιο.
Τα περισσότερα σπίτια είχαν κατώι και ανώγι. Το κατώι κτισμένο με πέτρα (για μαντρί), το ανώγι ξύλινο για κατοικία και η στέγη με κεραμίδια.
Οι Τσιταίοι ήταν μορφωμένοι και οι περισσότεροι κιμπάρηδες αφού έκαναν εμπόριο στην γειτονική Ρωσία. Οι άντρες ήταν ή βιοτέχνες ή έμποροι ή και ξενιτεμένοι όσων οι δουλειές ήταν στην Ρωσία, την Πόλη, ακόμη και την Σμύρνη.


…….Δεν ξέρω γιατί επέλεξα τον αόριστο, αφού το Τσίτα, το χωριό της γιαγιάς Βασώς και ένα κομμάτι από τις δικές μου ρίζες, υπάρχει ακόμη. Εκεί, στο Σιορομυλή, πάντα μέσα σε πυκνή βλάστηση και ορμητικά ορμία. Ίσως γιατί δεν είναι αυτό που ήταν κάποτε, ίσως γιατί αν και κατοικημένο, μοιάζει έρημο και κρύο. Λείπουν οι άνθρωποι οι δικοί του που το ζέσταιναν, το ομόρφαιναν δίνοντας του πνοή και ψυχή, δίνοντας του ζωή, και περιμένει με υπομονή την επόμενη αυγή.

.........

ε! κίτι μαυρα Σούρμενα
και έρημα χωρία
πως έτονε κ'επέμετε
απές στην ερημία
Τσίτα, Ασσού και Μεξεζή
χωρία αγαπημένα
΄κ' έπορώ νάνασπαλώ σας
κι αϊλλοί - άϊλλοί σε μένα

Ντο έντον, που εχάθανε
ατόσα νέϊκα παιδία
κι ατώρα εμείς επέμναμε
δέντρα χωρίς κλαδία

Άλλο ο παπάς κι λειτουργεί
'κ' ειν'ανοιχτά σκολεία
επέμναν όλα έρημα
σην δείσα σην σκοτία

Ο πάππο μ΄έτονε μουχτάρτ'ς
απές σε αφτά χωρία
πολέμανεν πολέμανεν
για την ελευθερίαν

Οφέτος ξαν θα έρχουμε
Σούρμενα μ' ν' αναστέντς με
κι αν κι πάρω να έρχουμε
του χρόνου να περιμέντς με

Είμαι ένας Καπασακάλ'τ'ς
ας σην Μακεδονίαν
Σουρμενέτες, Σουρμενέτες
και με τρανό καρδία

.......

7 comments:

Τζων Μπόης said...

ξεδιπλώνεσαι μικρό μου...ξεδιπλώνεσαι...

τώρα ειδικά που άλλαξες και ντεπιεδάκι είσαι μία κουκλίτσα...

αντε με γειά το look και πάντα τέτοια...εύχομαι τα Σούρμενά σου τσιμέντο να γίνουν κι αυτά (ακόμα πιο πολύ)...

εεεε σου τη φύλαγα καλό μου...όχι που θα δώσουμε αξία στην περιουσία σου με τα τσιμέντα στο πρώην αεροδρόμιο...πράσινο θα φυτέψουμε και μάλιστα τσουκνίδες και γαϊδουράγκαθα για να σκίσουν το καλσόν σου!

peftasteri said...

άμα είναι για τον Ντορή σου φίλε μου, και τσουκνίδια και γαϊδουράγκαθα και πρασινάδα μπόλικη!

Bad Wolf said...

Peftasteraki,gia ekshghse mas katitis:

Eixe parei to auti mou oti oi Tsirozidaioi htan aksiwmatikoi sto Buzantio kai tous legan Tsiroz?

Epishs,exeis dei pouthena plhrofories gia genealogika dentra genika,kamia istoselida isws?

peftasteri said...

τα περί Βυζαντίου όχι, δεν τα πήρε τ'αυτί μου. Οι Τζιρόζ' ναι είναι οι Τσιροζιδαίοι και θες δεν θες είσαι και συ Τσιροζιδίτσα.

Όσο για ιστοσελίδα με γενεαλογικά δέντρα δεν μας κάνει. Αφορά μόνο τους Αμερικανούς και δη τους Ηνωμενοπολίτες (πως λέμε Κολοκοτρωνιτσιώτες;). Κάτι είδα στο ίδρυμα μείζονος Ελληνισμού αλλά θέλει ψάξιμο καλό.

Μάκια το!

Bad Wolf said...

Tsiroziditsa kai Vlaxitsa
mas kanoun omorfh soupitsa!
Olh mera thn anakateuw
ma pote den thn xortainw!

Anonymous said...

και ο προ προ παππους μου ηταν απο Σουρμενα Παπαδοπουλος Παντελης ετονε δασκαλος εκες μηπως ξερετε αυτον

Anonymous said...

galpidis@gmail.com αν ξερει κανεις κατι για τον προ προ παππου μου γραψτε στο email μου.Ευχαριστω.